Naruszenie zasad tworzenia spółki przez członka zarządu

Naruszenie zasad tworzenia spółki przez członka zarządu to poważne naruszenie prawa: członkowie zarządu ponoszą szczególną odpowiedzialność za proces tworzenia spółki, w tym za zapewnienie pełnej zgodności z wymaganiami prawno-formalnymi. W przypadku naruszenia tych zasad, konsekwencje mogą być poważne i wpłynąć na dalszy rozwój firmy. Dlatego też ważne jest, aby członkowie zarządu zdawali sobie sprawę z ryzyka związanego z naruszeniem zasad tworzenia spółki oraz w pełni przestrzegali obowiązujących przepisów.

Nieco inne przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej członków zarządu spółki z o.o. ustawodawca przewiduje za wyrządzenie szkody przy jej tworzeniu. Zgodnie z art. 292 k.s.h. każdy (również członek zarządu), kto przy tworzeniu spółki wbrew przepisom prawa z winy swojej wyrządził spółce szkodę, jest zobowiązany do jej naprawienia.

Przesłanką odpowiedzialności określonej w art. 292 k.s.h. jest wyrządzenie szkody spółce, a nie jej wspólnikom. W drugim przypadku zastosowanie znajduje art. 300 k.s.h. Dyspozycja art. 292 k.s.h. dotyczy stricte osób biorących udział w tworzeniu spółki, czyli wspólników, założycieli oraz właśnie członków zarządu spółki. Odpowiedzialność wynikająca z tej regulacji nie dotyczy natomiast osób pomagających w tym procesie, czyli np. doradców, notariuszy i innych – osoby te odpowiadają na zasadach ogólnych określonych w Kodeksie cywilnym.^[1]

Za co odpowiada członek zarządu?

Członek zarządu odpowiada w szczególności za zamieszczanie (lub współudział w tym) w umowie spółki z o.o., sprawozdaniach, opiniach, ogłoszeniach i zapisach fałszywych danych lub za rozpowszechnianie takich danych w inny sposób bądź za pomijanie, lub współdziałanie w pomijaniu w dokumentach danych istotnych dla powstania spółki, zwłaszcza dotyczących wkładów niepieniężnych, nabycia mienia oraz przyznania wynagrodzenia lub szczególnych korzyści. Członek zarządu może również odpowiadać za współdziałanie w czynnościach prowadzących do zarejestrowania spółki na podstawie dokumentu zawierającego fałszywe dane. 

Jako przykłady naruszenia zasad tworzenia spółki można wskazać wypłatę wynagrodzenia za usługi świadczone przy powstaniu spółki ze środków wniesionych na pokrycie kapitału zakładowego (art. 158 § 2 k.s.h. – zachodzi wtedy zbieg z odpowiedzialnością za bezprawne wypłaty określoną w art. 198 § 1 k.s.h.), sporządzenie wadliwej umowy spółki, powodujące koszty jej zmiany w trybie art. 172 k.s.h. czy zawyżenie wartości aportów.

W omawianym przypadku konieczne jest wykazanie winy, bezprawności działania, w którego efekcie wyrządzono spółce szkodę oraz związku przyczynowego pomiędzy działaniem a powstałą szkodą. Jest to zatem tzw. odpowiedzialność na zasadzie winy, skonstruowana podobnie jak odpowiedzialność odszkodowawcza przewidziana w art. 415 k.c.

Wyrok Sądu Najwyższego o odpowiedzialności wspólników

W wyroku Sądu Najwyższego z 14 listopada 2001 r. (II CKN 459/99, LEX nr 52342) podkreślono, że odpowiedzialność osób biorących udział w tworzeniu spółki za szkodę jej wyrządzoną opiera się na zasadzie winy i ma charakter odpowiedzialności odszkodowawczej o charakterze deliktowym.

Z uwagi na stosunki organizacyjne wewnątrz spółki formalną przesłanką skuteczności pozwu wytoczonego na podstawie art. 292 k.s.h. jest podjęcie uchwały upoważniającej do wystąpienia z takim roszczeniem przez zgromadzenie wspólników (wyłączna kompetencja tego organu wynika z art. 228 pkt 2 k.s.h.). Roszczenia z art. 292 k.s.h. o naprawienie szkody przedawniają się w terminach określonych w art. 297 k.s.h. – to trzy lata od dnia, w którym spółka dowiedziała się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Dodatkowo w każdym przypadku z upływem dziesięciu lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę.

^[1] J. Strzępka (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Art. 293. Wyd. 7, Warszawa 2015; występuje jednakże spór w tym zakresie, zob. A. Kidyba, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz. Art. 293. Wyd. 6, Warszawa 2014.