Niejednokrotnie przed skierowaniem sprawy do sądu zastanawiałeś się, ile czasu upłynie nim zapadnie rozstrzygnięcie? Jak będzie wyglądał przebieg postępowania cywilnego? Jak drogie będzie jego przeprowadzenie?
Poniższe opracowanie przybliży Ci najważniejsze kwestie związane z wszczęciem i przeprowadzeniem postępowania przed sądem cywilnym.
Sprawa cywilna
W postępowaniu cywilnym rozpatrywane są sprawy z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, prawa pracy, ubezpieczeń społecznych oraz inne sprawy, do których stosuje się przepisy kodeksu postępowania cywilnego na podstawie ustaw szczególnych np. sprawy gospodarcze.
Właściwość sądu
Rozróżniamy dwa rodzaje właściwości sądów tj. właściwość rzeczową oraz miejscową. Do pierwszej kategorii należą sprawy cywilne należące do właściwości sądów rejonowych (art. 16 KPC) oraz sądów okręgowych (art. 17 KPC). O tym, który sąd będzie właściwy do rozpoznania sprawy decyduje zazwyczaj wartość przedmiotu sporu. W sprawach powyżej 75.000 zł sądem właściwym jest sąd okręgowy, aczkolwiek szczegółowy katalog spraw zastrzeżonych do wyłącznej kompetencji sądów okręgowych zawarty jest w art. 17 KPC.
Wartość przedmiotu sporu
W sprawach o roszczenia pieniężne kwota wskazana w pozwie stanowi wartość przedmiotu sporu. W innych sprawach majątkowych strona wszczynająca proces jest obowiązana do oznaczenia wartości przedmiotu sporu zgodnie z przepisami zawartymi w oddziale 2 KPC (art. 19- 26 KPC). Oznaczenie to jest niezbędne, aby ustalić wysokość opłaty jaką należy wnieść od złożonego pozwu oraz ustalić właściwość rzeczową sądu.
Rodzaje i tryby postępowań cywilnych
W postępowaniu cywilnym mamy do czynienia z następującymi rodzajami postępowań: rozpoznawcze, egzekucyjne, zabezpieczające oraz międzynarodowe. Z kolei nasza sprawa może być rozpoznawana w trybie procesowym lub nieprocesowym. Do spraw procesowych zaliczamy postępowania zwykłe oraz postępowania odrębne. W trybie nieprocesowym zamiast pozwu składamy wniosek, a stronami postępowania są wnioskodawca i uczestnik.
Opłaty i zwolnienia
Kierując sprawę do sądu należy liczyć się z obowiązkiem uiszczenia stosownej opłaty od złożonego pozwu/wniosku. Aby ustalić prawidłową wysokość opłaty jaką mamy uiścić od złożonego pisma wszczynającego sprawę należy sięgnąć do Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, która to ustawa szczegółowo reguluje wysokość opłaty we wszystkich rodzajach spraw rozpatrywanych w postępowaniu cywilnym.
Ponadto jeżeli nie dysponujemy środkami pozwalającymi nam uiścić wymaganą opłatę możemy zwrócić się do sądu z wnioskiem o zwolnienie z obowiązku ponoszenia kosztów sądowych. W takiej sytuacji już w składanym pozwie/wniosku musimy zaznaczyć, iż wnosimy o zwolnienie z obowiązku ponoszenia opłaty sądowej od pozwu/wniosku w całości lub w części.
Należy pamiętać, iż nasz wniosek o zwolnienie musi być należycie uzasadniony poprzez opisanie naszej sytuacji finansowej, a w wypadku osób fizycznych również sytuacji życiowej i rodzinnej. Do takiego wniosku obligatoryjnie należy załączyć Oświadczenie o stanie rodzinnym, dochodach, majątku i źródłach utrzymania, które można pobrać z Internetu.
Sąd w przedmiocie zwolnienia lub jego odmowy wydaje postanowienie, na które przysługuje zażalenie.
Dodatkowo, gdy w sprawie ustanowimy zawodowego pełnomocnika, radcę prawnego lub adwokata należy pamiętać o obowiązku uiszczenia opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa w kwocie 17 zł. Opłata ta jest uiszczana do Urzędu Miasta właściwego ze względu na siedzibę sądu, gdzie ma toczyć się sprawa. W wypadku braku załączenia ww. opłaty do pozwu/wniosku sąd będzie wzywał o jej przedłożenie.
Kim jestem w procesie cywilnym?
Należy pamiętać, że ten kto składa pozew jest powodem. Ten, przeciw komu pozew jest złożony występuje w charakterze pozwanego. W postępowaniu nieprocesowym ten kto składa wniosek jest wnioskodawcą, a pozostałe strony – uczestnikami.
Pozew, odpowiedź na pozew oraz wnioski dowodowe
Składając do sądu pozew, należy pamiętać o prawidłowym określeniu sądu, stron postępowania, wskazania ich adresów, określenia wartości przedmiotu sporu, uiszczenia stosownych opłat od pozwu oraz, gdy mamy pełnomocnika, opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Ponadto należy złożyć tyle odpisów pozwu/wniosku wraz z załącznikami, ile stron występuje w sprawie plus jeden egzemplarz dla sądu.
W petitium pozwu należy precyzyjnie wskazać czego domagamy się od sądu. Poza głównym żądaniem możemy wnosić o zasądzenie od strony przeciwnej kosztów postępowania na naszą rzecz oraz, w wypadku gdy mamy pełnomocnika, kosztów zastępstwa procesowego. Dodatkowo należy pamiętać o zgłoszeniu dowodów, które chcemy, aby były przeprowadzone w sprawie. Dowodami w procesie cywilnym mogą być dowody z dokumentów, z przesłuchania stron, z zeznań świadków, w razie potrzeby dowód z opinii biegłych. Jako dowody możemy również składać różnego rodzaju nagrania, fotografie, badania itp.
Dowody które chcemy, żeby były przeprowadzone przez sąd najlepiej zgłosić w piśmie wszczynającym postępowanie tj. pozwie/wniosku z uwagi na fakt, iż w wypadku ich późniejszego zgłoszenia sąd ma prawo nie dopuścić takich dowodów jako zgłoszonych za późno. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy później zgłoszone dowody pojawiły lub ujawniły się na późniejszym etapie postępowania, a strona je zgłaszająca nie miała wcześniej o nich wiedzy. Okoliczność tą należy wykazać i uprawdopodobnić przed sądem, aby taki dowód został dopuszczony.
W dalszej kolejności należy sporządzić uzasadnienie, w którym szczegółowo opiszemy naszą sprawę i wszelkie okoliczności faktyczne, w tym miejscu również wymieniamy dowody, o których dopuszczenie wnosimy oraz precyzujemy okoliczności na jakie są powołane.
Po złożeniu pozwu sąd złożone przez nas pismo prześle do drugiej strony oraz zobowiąże ją do ustosunkowania się do niego, zakreślając odpowiedni termin. W odpowiedzi na pozew/wniosek pozwany powinien ustosunkować się do zarzutów i wniosków zawartych w pozwie oraz zgłosić dowody na poparcie swoich twierdzeń.
Długość postępowania cywilnego
Nie da się jednoznacznie stwierdzić, ile czasu zajmie nam przeprowadzenie postępowania w sprawie. Wszystko zależy od sądu, do którego składamy pozew oraz jego obłożenie sprawami. Pierwszą rozprawę możemy mieć wyznaczoną w najlepszym wypadku już po 3 miesiącach od wniesienia pozwu, aczkolwiek zdarza się to bardzo rzadko i najczęściej pierwsza rozprawa jest wyznaczana dopiero po 6 miesiącach albo nawet i później.
Dodatkowo bardzo ważną kwestią jest to, czy zarówno strony jak i wezwani przez sąd świadkowie będą stawiać się na wyznaczone terminy rozpraw. W razie nieobecności wezwanych świadków lub stron, sąd odroczy rozprawę co automatycznie przedłuży jej przebieg.
Na rozpoznanie sprawy w pierwszej instancji należy dać sądowi około jednego roku, oczywiście plus minus w zależności od sądu i stanowiska jakie zajmie druga strona oraz dowodów jakie będą przeprowadzone.
Należy również pamiętać, iż strona niezadowolona z rozstrzygnięcia sprawy może odwołać się do sądu II instancji. W takim wypadku rozstrzygnięcie sądu I instancji jest nieprawomocne, a sprawa trwa dalej, najczęściej kolejny rok lub dłużej.
Podsumowanie
Niniejsze opracowanie stanowi przedstawienie przebiegu postępowania cywilnego w pigułce, skupiając się na jego najważniejszych aspektach takich jak określenie właściwego sądu, uiszczenie właściwej opłaty, zgłoszenie dowodów. Pamiętaj, iż każde postępowanie jest inne, ponieważ za każdym postępowaniem stoi inna historia, co wpływa na jego długość, problematyczność, złożoność, a także dowody które są konieczne do przeprowadzenia w sprawie, aby rozwiać wszelkie wątpliwości sądu pozwalające wydać sprawiedliwe rozstrzygnięcie.
