PIT-38 to deklaracja podatkowa, która dotyczy szczególnej kategorii dochodów – tych, które pochodzą z kapitałów pieniężnych. W praktyce oznacza to głównie przychody z obrotu papierami wartościowymi, udziałów w spółkach czy kryptowalut. Wraz z dynamicznym rozwojem rynku inwestycyjnego – zarówno tradycyjnego, jak i cyfrowego – coraz więcej osób fizycznych staje przed obowiązkiem złożenia tego właśnie formularza. W 2025 roku obowiązują najnowsze zasady, które warto znać, aby nie narazić się na błędy, niedopłaty czy problemy przy ewentualnej kontroli skarbowej.
Kto musi złożyć PIT-38?
Obowiązek złożenia PIT-38 mają osoby fizyczne, które w poprzednim roku podatkowym osiągnęły przychody z tytułu:
- odpłatnego zbycia papierów wartościowych (np. akcji, obligacji, certyfikatów inwestycyjnych),
- odpłatnego zbycia udziałów w spółkach (w tym w spółkach z o.o., komandytowo-akcyjnych i komandytowych),
- pochodnych instrumentów finansowych (np. kontraktów terminowych),
- odpłatnego zbycia walut wirtualnych (np. sprzedaż za walutę fiducjarną lub zamiana na towar),
- odpłatnego zbycia praw majątkowych (np. zbycie praw wynikających z papierów wartościowych).
Co istotne – nawet jeśli podatnik poniósł stratę (czyli nie osiągnął dochodu, ale miał przychód), deklarację i tak musi złożyć. PIT-38 dotyczy bowiem przychodu kapitałowego jako takiego – niezależnie od wyniku finansowego. Należy jednak pamiętać, że rozliczeniu w PIT-38 podlegają wyłącznie przychody, które nie są osiągane w ramach działalności gospodarczej.
Termin złożenia i forma rozliczenia
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, PIT-38 należy złożyć do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym. Dla przychodów uzyskanych w 2024 roku, termin przypada więc na 30 kwietnia 2025 roku.
Formularz składamy wyłącznie elektronicznie – poprzez system e-Deklaracje lub usługę Twój e-PIT. Nie jest dopuszczalne składanie go w formie papierowej. Jeżeli na podstawie rozliczenia powstaje obowiązek dopłaty podatku – płatność należy również uregulować do końca kwietnia.
Jakie źródła przychodu wykazujemy w PIT-38?
Rozliczenie PIT-38 opiera się na zestawieniu wszystkich transakcji kapitałowych przeprowadzonych w danym roku. W szczególności dotyczy to:
- Zbycia papierów wartościowych – dotyczy to zarówno sprzedaży akcji notowanych na giełdzie, jak i tych zbywanych w transakcjach prywatnych. Obowiązek rozliczenia powstaje w momencie dokonania sprzedaży, a nie otrzymania zapłaty. Należy pamiętać, że dochody ze zbycia papierów wartościowych nabytych w drodze spadku, darowizny lub nieodpłatnie są zwolnione z opodatkowania.
- Zbycia udziałów w spółkach – jeśli sprzedajesz udziały w spółce, musisz uwzględnić dochód lub stratę z tej transakcji w PIT-38. W przypadku sprzedaży z zyskiem, należy wykazać różnicę między ceną sprzedaży a kosztem nabycia jako dochód.
- Rozliczenia walut wirtualnych (kryptowalut) – przychód powstaje w momencie odpłatnego zbycia kryptowaluty, czyli sprzedaży za walutę fiducjarną, towar lub usługę. Należy podkreślić, że wymiana jednej kryptowaluty na drugą nie generuje przychodu w momencie transakcji. Koszty uzyskania przychodu są rozliczane w kolejnym roku, po sprzedaży. Koszty te muszą być udokumentowane.
- Kontrakty terminowe i opcje – rozliczenie instrumentów pochodnych następuje według zasad ogólnych, w oparciu o różnicę między ceną zakupu a ceną wykonania instrumentu. Takie transakcje również wykazujemy w PIT-38.
Jak obliczyć dochód do opodatkowania?
Podstawą opodatkowania w PIT-38 jest dochód, czyli różnica między przychodem a kosztami jego uzyskania. Koszty te obejmują m.in. prowizje maklerskie, koszty zakupu instrumentów finansowych, opłaty giełdowe czy udokumentowane wydatki związane z nabyciem kryptowalut. Koszty są rozliczane metodą FIFO (first-in, first-out), co oznacza, że koszty nabycia najstarszych papierów wartościowych lub kryptowalut są odliczane w pierwszej kolejności. Stawka podatku dochodowego wynosi 19% i jest liniowa – nie ma progów podatkowych. Nie stosuje się tu również kwoty wolnej od podatku ani ulg podatkowych (z wyjątkiem odliczania strat z lat ubiegłych).
Straty z lat ubiegłych – jak je rozliczyć?
Jeśli w poprzednich latach podatnik poniósł stratę z tytułu przychodów kapitałowych, może ją rozliczyć w kolejnych pięciu latach. Rocznie można odliczyć maksymalnie 50% poniesionej straty. Trzeba jednak pamiętać, że dotyczy to wyłącznie tej samej kategorii przychodów – nie można strat z obrotu papierami wartościowymi odliczać od dochodów z kryptowalut, ani od dochodów z pracy czy działalności gospodarczej.
PIT-38 a zagraniczne platformy i giełdy
Coraz więcej podatników osiąga dochody z inwestycji za pośrednictwem zagranicznych giełd (np. amerykańskich, azjatyckich, europejskich). W takim przypadku podatnik samodzielnie odpowiada za prawidłowe rozliczenie podatku w Polsce – zagraniczny broker nie pobiera bowiem zaliczek na podatek dochodowy. W przypadku, gdy osiągnięto przychód z tytułu sprzedaży akcji czy kryptowalut na zagranicznej platformie, również należy wykazać te transakcje w PIT-38 i zapłacić podatek w Polsce. Nie można przy tym zapominać o obowiązkach wynikających z przepisów o raportowaniu rachunków zagranicznych, zwłaszcza w kontekście automatycznej wymiany informacji podatkowych (CRS, FATCA).
Kiedy warto skonsultować się z doradcą?
Im bardziej zróżnicowane źródła kapitałowe, tym większe ryzyko błędów w rozliczeniu PIT-38. Problemem mogą być zwłaszcza:
- brak precyzyjnych danych od brokera,
- nieudokumentowane koszty nabycia,
- błędna konwersja walut (np. USD na PLN),
- nieprawidłowe ujęcie zamian kryptowalut,
- błędne rozliczenie strat.
W takich przypadkach warto skorzystać z profesjonalnego doradztwa podatkowego lub konsultacji z kancelarią specjalizującą się w obsłudze prawnej firm i spółek. Właściwa interpretacja przepisów pozwala uniknąć ryzyka podatkowego i niepotrzebnych sporów z organami skarbowymi.
Podsumowanie – PIT-38 bez stresu
PIT-38 może wydawać się formularzem niszowym, ale w dobie rosnącej popularności inwestycji giełdowych, kryptowalut i obrotu instrumentami finansowymi, staje się coraz powszechniejszy. Jego złożenie to obowiązek nie tylko dla tych, którzy zarobili – ale dla każdego, kto dokonywał transakcji kapitałowych. Świadomość przepisów, dokładność przy dokumentowaniu kosztów i właściwe ujęcie transakcji pozwalają nie tylko prawidłowo się rozliczyć, ale też skutecznie optymalizować podatkowo własne inwestycje. Jeśli potrzebujesz pomocy w przygotowaniu PIT-38, analizie dokumentacji z brokerów lub interpretacji przepisów dotyczących rozliczenia kryptowalut – zapraszamy do kontaktu. Nasza kancelaria oferuje kompleksową pomoc w zakresie doradztwa podatkowego oraz rozliczeń inwestycyjnych, także dla aktywnych inwestorów indywidualnych i właścicieli spółek inwestycyjnych.
