Rozpoczynanie działalności gospodarczej a perspektywa likwidacji
Rozpoczynając działalność gospodarczą, przedsiębiorcy rzadko zakładają, że ich podmiot w przyszłości może zostać zlikwidowany. Zazwyczaj decyzja o wejściu na rynek jest wynikiem przemyślanych analiz ekonomicznych i prawnych, obejmuje wybór formy prawnej, technologii, segmentu odbiorców czy kierunków rozwoju. Jednakże dynamika otoczenia rynkowego sprawia, że z czasem może pojawić się konieczność zakończenia działalności. Powody takiej decyzji są różnorodne: brak oczekiwanej rentowności, przedłużający się okres inwestowania, zmiana koniunktury, a w skrajnych przypadkach – zadłużenie i postępowania egzekucyjne.
Demografia przedsiębiorstw
Statystyki dotyczące polskiej gospodarki wskazują, że jedynie około 70% przedsiębiorstw przetrwa pierwszy rok działalności, natomiast kolejne pięć lat eliminuje dalszą część populacji firm. Zjawisko to w literaturze określa się jako „demografię przedsiębiorstw”, w której stosuje się pojęcia znane z demografii ludzkiej – narodziny, zgony, strukturę wieku czy stopę przetrwania. „Zgon” przedsiębiorstwa oznacza w tym ujęciu zawieszenie działalności, likwidację, bankructwo lub porzucenie podmiotu.
Najbardziej zagrożone firmy i czynniki ryzyka
Badania wskazują, że stopa zgonów jest szczególnie wysoka wśród młodych firm i maleje wraz z upływem czasu, choć istnieją także przykłady dużych korporacji, które z wiekiem tracą elastyczność i zdolność adaptacyjną. Szczególnie wysokie wskaźniki narodzin i zgonów obserwuje się w sektorach nowoczesnych, zaawansowanych technologicznie, gdzie ryzyko niepowodzenia jest proporcjonalnie większe.
Uwarunkowania branżowe, regionalne i systemowe
Na przetrwanie przedsiębiorstw wpływają także czynniki branżowe, regionalne i systemowe. W skali branżowej przykładem jest przenoszenie pracochłonnych sektorów do krajów o niższych kosztach pracy. Uwarunkowania regionalne to m.in. dostęp do zasobów produkcji, lokalna konkurencja czy polityka samorządów. Natomiast polityka państwa – stabilność przepisów, przejrzystość regulacji podatkowych czy efektywność sądownictwa – może sprzyjać przedsiębiorczości lub przeciwnie, zniechęcać do jej kontynuowania.
Siły rynkowe według teorii konkurencji
W literaturze wyróżnia się pięć podstawowych sił kształtujących konkurencyjność przedsiębiorstw: groźbę wejścia nowych podmiotów, rywalizację wewnątrz branży, presję substytutów, siłę przetargową dostawców oraz nabywców. Wszystkie te czynniki współtworzą skomplikowany układ, w którym przedsiębiorstwo funkcjonuje, a ich niekorzystne natężenie może prowadzić do decyzji o zakończeniu działalności.
Likwidacja spółki a upadłość
Likwidacja spółki jest procedurą odmienną od upadłości. Wszczynana jest decyzją właściciela i możliwa wtedy, gdy wartość majątku przewyższa zobowiązania. Postępowanie prowadzi likwidator, a jego celem jest spłata wierzycieli i uporządkowanie sytuacji majątkowej. Spółka zachowuje osobowość prawną aż do momentu wykreślenia z Krajowego Rejestru Sądowego. W przeciwieństwie do upadłości, ogłaszanej przez sąd, likwidacja pozwala na kontrolowane zakończenie działalności i realokację kapitału do nowych przedsięwzięć.
Gospodarcze znaczenie procesu likwidacyjnego
Profesjonalne przeprowadzenie procesu likwidacyjnego ma istotne znaczenie gospodarcze. Pozwala wyeliminować z rynku podmioty nierentowne, nadmiernie zadłużone lub pozbawione perspektyw rozwoju, a tym samym sprzyja restrukturyzacji i zwiększeniu efektywności całej gospodarki. Likwidacja spółki nie powinna być zatem postrzegana wyłącznie jako przejaw niepowodzenia, lecz jako naturalny element cyklu życia przedsiębiorstw i mechanizm oczyszczania rynku.
