Zarząd spółki jest organem, który prowadzi jej wewnętrzne sprawy i reprezentuje ją w stosunkach Członkowie zarządu spółki z o.o. mają szerokie uprawnienia do działania – nie są one jednak wprost wskazane w obowiązujących prawie. Jakie są te kompetencje i ograniczenia? Jakie kompetencje przysługują członkom zarządu spółki z o.o.? W artykule omawiamy, jakie kompetencje przypisuje się członkom zarządu, aby zrozumieć, jak wygląda pozycja zarządu w strukturze spółki z o.o.
Zarząd spółki z o.o.
Zarząd jest organem wykonawczym spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, uprawnionym do prowadzenia spraw i reprezentacji. Za jego pośrednictwem spółka realizuje zdolność do czynności prawnej. Zarząd jest organem obligatoryjnym i składa się z jednego lub większej liczby członków, powoływanych i odwoływanych uchwałą wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Pełnienie funkcji członka zarządu to nie tylko przywilej, ale i odpowiedzialność – działania podejmowane przez członków zarządu mogą ich narazić na ryzyko poniesienia dotkliwej odpowiedzialności.
Art. 204 k.s.h.
§ 1. Prawo członka zarządu do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki.
§ 2. Prawa członka zarządu do reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich.
Art. 208 k.s.h.
§ 1. Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, a umowa spółki nie stanowi inaczej, do wzajemnych stosunków członków zarządu stosuje się przepisy § 2-8.
§ 2. Każdy członek zarządu ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki.
§ 3. Każdy członek zarządu może prowadzić bez uprzedniej uchwały zarządu sprawy nieprzekraczające zakresu zwykłych czynności spółki.
§ 4. Jeżeli jednak przed załatwieniem sprawy, o której mowa w § 3, choćby jeden z pozostałych członków zarządu sprzeciwi się jej przeprowadzeniu lub jeżeli sprawa przekracza zakres zwykłych czynności spółki, wymagana jest uprzednia uchwała zarządu.
§ 5. Uchwały zarządu mogą być powzięte, jeżeli wszyscy członkowie zostali prawidłowo zawiadomieni o posiedzeniu zarządu. Uchwały zarządu zapadają bezwzględną większością głosów.
§ 6. Powołanie prokurenta wymaga zgody wszystkich członków zarządu.
§ 7. Odwołać prokurę może każdy członek zarządu.
§ 8. Umowa spółki może przewidywać, że w przypadku równości głosów decyduje głos prezesa zarządu, jak również przyznawać mu określone uprawnienia w zakresie kierowania pracami zarządu.
Kompetencje zarządu spółki z o.o.
Większość kompetencji organów spółek nie jest wprost wskazana w obowiązujących prawie. Przepisy wskazują jedynie przykładowe kompetencje oraz uprawnienia najbardziej charakterystyczne dla konkretnego organu spółki, które pośrednio określają ich pozycję. Oczywiste jest, że im większy zakres kompetencji został przyznany, tym ważniejsza jest rola organu.
Nieracjonalne i niewykonalne wydaje się wymagać, aby zawarto w ustawie zamknięty katalog wszystkich kompetencji przysługujących poszczególnym organom spółki. W celu uniknięcia sytuacji, w których powstaje problem ustalenia organu właściwego do podjęcia decyzji, przyjmuje się wielokrotnie domniemanie określonych kompetencji. Nie da się bowiem wykluczyć wszystkich przypadków, w których w tym zakresie może zrodzić się niejasność. W związku z tym powstaje potrzeba dokonania racjonalnej wykładni i przyjęcia określonych domniemań, na których podstawie poszczególne kompetencje zostaną przypisane właściwym organom.
Rodzi się przy tym pytanie o organ, na którego rzecz powinno być ustanowione domniemanie kompetencji w przypadkach niezastrzeżonych dla innych podmiotów. Przyjmuje się, że jest nim właśnie zarząd. Organ ten przy wykonywaniu swoich funkcji korzysta z założenia, że jest właściwy we wszelkich sprawach niezastrzeżonych do kompetencji innych organów. Żałować należy, że zasada ta nie została wyrażona expressis verbis w Kodeksie spółek handlowych, tak jak to uczyniono w art. 48 § 2 pr.spółdz. Pomimo tego, co do zasady, przyjmuje się, że polski ustawodawca uznaje model tzw. silnego zarządu, który jest uprawniony do działania we wszystkich sprawach, które nie podlegają innym organom spółki z o.o.
Zarządzanie spółką z o.o.
Zarząd nie może podejmować decyzji w sprawach zastrzeżonych do kompetencji pozostałych organów uregulowanych w ustawach, umowie spółki lub uchwałach zgromadzenia wspólników. W przeciwieństwie do innych, zarząd w strukturze spółki jest organem zdecydowanie najbardziej operatywnym, może zebrać się w zasadzie w dowolnym czasie i podjąć stosowną decyzję. Wskazane jest zatem, aby to on, jako najdynamiczniej działający organ spółki, podejmował decyzje w sprawach wyraźnie niezastrzeżonych do kompetencji pozostałych organów.
Podział kompetencji zarządu na prowadzenie spraw i reprezentowanie spółki wydaje się najbardziej właściwy i czytelny, a ponadto wynika on z przepisów Kodeksu spółek handlowych. Prowadzenie jej spraw polega na działaniach, dotyczących czynności dokonywanych w ramach stosunków wewnętrznych spółki. Będą to zazwyczaj czynności faktyczne, organizacyjne, rzadziej czynności prawne. Natomiast do działań reprezentacyjnych zalicza się czynności dokonywane „na zewnątrz”, to znaczy z udziałem osób trzecich, np. kontrahentów oraz przyjmowanie i składanie oświadczeń woli. Innym uprawnieniem zarządu jest przeprowadzanie czynności o charakterze porządkowym, które można zaliczyć do czynności z zakresu prowadzenia spraw spółki.
Co prawda pozostałe organy spółki z o.o. mogą wywierać pośredni lub bezpośredni wpływ na działania zarządu, jedna o ile na prowadzenie przez niego spraw mogą one znacząco oddziaływać (np. na odwołanie któregoś z członków zarządu, gdy ten nie realizuje założeń wspólników lub nałożenie na zarząd ograniczenia w taki sposób, że nie może on swobodnie prowadzić spraw spółki), o tyle na reprezentowanie spółki wpływ ten jest niewielki i ogranicza się właściwie do ustalenia zasad reprezentacji. Obowiązuje bowiem zasada, że nie można ograniczać kompetencji członka zarządu do reprezentowania ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich (art. 204 § 2 k.s.h.).
Ograniczenia kompetencji zarządu w spółce z o.o.
Ograniczenia kompetencji członków zarządu są uregulowane bezpośrednio i precyzyjnie w Kodeksie spółek handlowych (np. art. 209, 210, 211, 228, 229 k.s.h.). Przykładowo, takim wyraźnym, ustawowym ograniczeniem jest zakaz konkurencji nałożony na członków zarządu w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, określony w art. 211 k.s.h. Według tego przepisu członek zarządu nie może bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi, ani uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu. Zakaz ten obejmuje także udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej w przypadku posiadania przez członka zarządu co najmniej 10% udziałów lub akcji spółki albo prawa do powołania co najmniej jednego członka zarządu.
Wynika to również z art. 207 k.s.h., zgodnie z którym członkowie zarządu podlegają wobec spółki ograniczeniom zawartym w dziale I Kodeksu spółek handlowych, który przewiduje m.in. wspomniany zakaz konkurencji. Przepis ten wskazuje dodatkowo, że takie ograniczenia mogą być zawarte w treści umowy spółki oraz w uchwałach zgromadzenia wspólników.
Kompetencje zarządu oraz ich ograniczenia mogą dotyczyć różnych dziedzin i niekoniecznie muszą być związane bezpośrednio ze spółką, w której członek zarządu pełni swoją funkcję.
Samo pojęcie „kompetencji” może być rozmaicie interpretowane. W doktrynie problem ten często jest niezauważany i zawężony do problematyki prowadzenia spraw oraz reprezentowania spółki. W odniesieniu do członków zarządu spółek kapitałowych termin „kompetencja” należy jednak odczytywać jako uprawnienie oraz możliwość podejmowania określonych działań.
Prowadzenie spraw a kompetencje zarządu w spółce z o.o.
Biorąc pod uwagę charakter i wzajemny stosunek organów spółek kapitałowych kompetencje członków zarządu powinny być rozumiane jak najszerzej. Na aprobatę zasługuje stwierdzenie, że kompetencje członków zarządu spółek kapitałowych będą obejmowały zarówno faktyczne podejmowanie czynności organizacyjno-zarządczych oraz prawnych związanych z pełnioną funkcją, jak i określone zachowanie względem pozostałych podmiotów (np. osób prawnych), z którymi członkowie zarządu są powiązani kapitałowo (np. jako udziałowcy) lub osobowo (np. jako menedżerowie zarządzający firmą).
