Zarząd spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest jednym z dwóch – obok zgromadzenia wspólników – organów spółki, które obligatoryjnie należy powołać. Zarząd spółki jest organem, który prowadzi jej wewnętrzne sprawy i reprezentuje ją w stosunkach zewnętrznych. Pierwszy skład zarządu najczęściej jest powoływany w akcie założycielskim. Zarząd funkcjonuje w spółce aż do jej rozwiązania, a z dniem otwarcia postępowania likwidacyjnego spółki członkowie zarządu stają się likwidatorami, chyba że umowa spółki bądź uchwała wspólników stanowią inaczej (art. 276 § 1 k.s.h.).
Art. 201 k.s.h.
§ 1. Zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę.
§ 2. Zarząd składa się z jednego albo większej liczby członków.
§ 3. Do zarządu mogą być powołane osoby spośród wspólników lub spoza ich grona.
§ 4. Członek zarządu jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.
Zarząd – spółka z o.o.
W praktyce działania podejmowane przez członków zarządu prowadzą do powstawania stosunków prawnych pomiędzy spółką a osobami trzecimi. Zarząd jest organem uchwałodawczym (podejmuje decyzje w formie uchwały) oraz organem wykonawczym (realizuje funkcje zarządzająco-reprezentacyjne spółki).
Każdy członek zarządu spółki z o.o. jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników, chyba że umowa spółki zawiera odmienne postanowienia w tym zakresie (art. 201 § 4 k.s.h.). W umowie spółki zastrzec można uprawnienia osobiste do powoływania członka lub członków zarządu, które będą przysługiwać wybranemu wspólnikowi lub osobie spoza grona wspólników.[1]
Umownie można również określić kompetencje pozostałych organów spółki, np. rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej w zakresie powoływania członków zarządu, oczywiście przy zastrzeżeniu, że takie organy funkcjonują w danej spółce.
Spółka z o.o. – reprezentacja
Reprezentowanie spółki przez zarząd musi być ujawnione w rejestrze przedsiębiorców KRS. Zgodnie z art. 39 pkt 1 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym, w dziale drugim rejestru przedsiębiorców ujawnić należy w szczególności dane osób wchodzących w skład organu uprawnionego do reprezentowania spółki wraz ze wskazaniem sposobu reprezentacji.
Wpisy w rejestrze przedsiębiorców dotyczące danych członków zarządu mają charakter deklaratoryjny. Powołanie oraz odwołanie członków zarządu jest zatem skuteczne z chwilą podjęcia stosownej uchwały przez wspólników lub inny uprawniony podmiot. Dla skuteczności samej czynności nie jest więc istotne, czy powyższa zmiana została ujawniona w rejestrze przedsiębiorców. Jednak niedokonanie aktualizacji w rejestrze przedsiębiorców może zrodzić odpowiedzialność członków zarządu. Rejestracja w rejestrze przedsiębiorców zmian dotyczących organu uprawnionego do reprezentacji – czyli zarządu – jest więc obligatoryjna, ale nie ma charakteru konstytutywnego.
Spółka z o.o. – członek zarządu
Liczba członków zarządu w poszczególnych spółkach zależy od decyzji wspólników, ponieważ przepis art. 201 § 3 k.s.h. stanowi jedynie, że:
„Zarząd składa się z jednego albo większej liczby członków”.
Liczebność zarządu można również określić od… do…, precyzując ten przedział uchwałą wspólników. Zaletą tego sposobu jest to, że nie będzie konieczna zmiana umowy spółki, dopóki liczba członków nie spadnie poniżej określonej granicy lub jej nie przekroczy. Widełkowe określenie składu zarządu należy powiązać również z zasadami reprezentacji. Jeżeli na przykład ustanowiono reprezentację łączną polegającą na konieczności współdziałania dwóch członków zarządu, a jeden z nich zostanie odwołany lub zrezygnuje z tej funkcji, to dla skuteczności składanych oświadczeń woli przez reprezentację spółki niezbędne okaże się powołanie drugiego członka zarządu lub zmiana umowy spółki.
Nie jest popularną praktyką, aby w spółkach z o.o. zarząd był organem zbyt licznym, na przykład dziesięcioosobowym. Zbyt duża liczba jego członków może powodować, że organ, zamiast sprawnie działać, stanie się panelem dyskusyjnym.
Skład zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
Do zarządu mogą być wybierani ludzie spośród wspólników, jak i spoza ich grona. Najczęściej są to osoby związane ze spółką, czy to kapitałowo (wspólnicy), czy osobowo (krewni wspólników, założyciele spółki). W związku z tym istnieją dwa modele zarządu:
- właścicielski, w którym funkcję członków zarządu pełnią w większości wspólnicy
oraz
- profesjonalny (menedżerski), w którym funkcję zarządu pełni wyspecjalizowana kadra kierownicza, z reguły niezwiązana ze spółką kapitałowo.
Ustalając skład zarządu, można wprowadzić dodatkowe wymogi pozytywne (na przykład dotyczące wieku, wykształcenia, doświadczenia) lub negatywne (nie mogą być nimi niektórzy wspólnicy). Z mocy ustawy do zarządu nie mogą wchodzić m.in. członkowie rady nadzorczej oraz komisji rewizyjnej (art. 214 § 1 k.s.h.).
Spółka z o.o. – prokura
Co ciekawe, do zarządu może być powołany prokurent, ale to oznacza dla niego utratę statusu prokurenta.[2]
W doktrynie powstał w tej kwestii spór, problem ten nadal budzi wiele kontrowersji. Sąd Apelacyjny w Poznaniu, w wyroku z 28 kwietnia 1992 r. (I ACa 111/92, Wok. 1992, Nr 10, poz. 29) dopuścił możliwość łączenia funkcji członka zarządu i prokurenta. Z kolei Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 16 marca 2005 r. (I ACa 1628/04) zdecydowanie sprzeciwił się sprawowaniu jednocześnie funkcji członka zarządu spółki kapitałowej i działaniu jako jej pełnomocnik. Przeciwko koncepcji dopuszczającej taką możliwość przemawia dyspozycja płynąca z art. 205 § 1 k.s.h. Wynika z niego, że jeżeli umowa spółki nie zawiera żadnych postanowień w kwestii reprezentacji spółki, do składania oświadczeń woli w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem.
Należy z tego wyciągnąć wniosek, że członek zarządu i prokurent to dwie różne osoby. Przyjęta w prawie cywilnym teoria organów osoby prawnej odróżnia je od pełnomocnika.[3] Ponadto w literaturze zwraca się uwagę, że dopuszczenie możliwości udzielenia pełnomocnictwa członkowi zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością mogłoby dezorientować jej kontrahentów spółki co do tego, czy dana osoba podejmuje czynności prawne jako organ spółki, czy jej pełnomocnik.[4]
Prokurent w spółce z o.o.
Sąd Najwyższy w uchwale z 23 sierpnia 2006 r. (III CZP 68/06) uznał za dopuszczalne udzielenie pełnomocnictwa szczególnego członkowi zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, uprawnionemu mocą umowy spółki do jej reprezentowania łącznego z drugim członkiem zarządu. Stanowisko to Sąd Najwyższy potwierdził również w wyrokach z 6 listopada 2008 r. (III CSK 209/08) oraz z 4 lutego 2010 r. (IV CSK 416/09).
Odmiennie orzekł jednak Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 4 lutego 2013 r. (I ACa 54/13) – przyjmując, że przekonanie, jakoby członek zarządu mógł na podstawie pełnomocnictwa umocować drugiego członka zarządu do wykonywania czynności, które wchodzą w zakres sprawowania funkcji członka zarządu spółki, jest błędne z tej przyczyny, że członek zarządu jest obowiązany do osobistego wykonywania powierzonej mu funkcji.
[1] Takie uprawnienie przysługujące osobom niezwiązanym ze spółką może zaburzać jej prawidłowe funkcjonowanie (zob. A. Kidyba, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz. Wyd. 6, Warszawa 2014).
[2] zob. A. Gburzyńska, Członkostwo w zarządzie spółek kapitałowych, PPH 1997, nr 2, s. 18-19; Z. Kuniewicz, Członek zarządu prokurentem w spółce kapitałowej, PPH 2000, nr 5, s. 44 i n.
[3] J. Strzępka (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Art. 205. Wyd. 7, Warszawa 2015.
[4] szerzej zob. J. Strzępka, P. Pinor, Pełnomocnictwo, s. 2 i n.
