Polska zajmuje jedno z czołowych miejsc w Europie pod względem liczby osób samozatrudnionych. W sektorze IT model współpracy B2B stał się standardem – zapewnia większą elastyczność organizacyjną oraz korzystniejsze warunki finansowe. Planowane zmiany w ustawie o Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) mogą jednak znacząco wpłynąć na sposób, w jaki ten model będzie funkcjonować w praktyce.
Nowe kompetencje inspektorów PIP
Od 2026 roku inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy zostaną wyposażeni w prawo wydawania decyzji administracyjnych stwierdzających istnienie stosunku pracy. Decyzja taka będzie natychmiast wykonalna, co oznacza, że przedsiębiorstwo z branży IT będzie zobowiązane do traktowania osoby współpracującej na zasadach B2B jak pracownika już od dnia doręczenia decyzji – niezależnie od tego, czy zostanie złożone odwołanie.
Dlaczego branża IT znajduje się pod szczególnym nadzorem
Charakter pracy w sektorze technologicznym sprzyja powstawaniu relacji, które mogą zostać zakwalifikowane jako stosunek pracy. W wielu przypadkach kontrakty B2B mają cechy typowe dla etatu, takie jak:
- wykonywanie obowiązków w ustalonych godzinach (np. 9:00–17:00),
- obowiązkowa obecność na spotkaniach projektowych,
- raportowanie postępów bezpośredniemu przełożonemu,
- korzystanie wyłącznie z narzędzi i sprzętu udostępnionego przez zlecającego.
W takich sytuacjach inspektor PIP może uznać, że współpraca nie ma charakteru biznesowego, lecz stanowi faktyczny stosunek pracy.
Umowa B2B a umowa o pracę – kluczowe różnice
Umowa B2B nie powinna zawierać elementów typowych dla etatu, w szczególności:
- podporządkowania i kierownictwa,
- płatnych urlopów i świadczeń chorobowych,
- ochrony przed wypowiedzeniem,
- obowiązku osobistego świadczenia usług,
- sztywnie określonych godzin i miejsca pracy.
Bezpieczna konstrukcja umowy B2B powinna natomiast akcentować niezależność strony wykonującej usługę oraz ponoszenie przez nią ryzyka gospodarczego. W praktyce oznacza to możliwość korzystania z podwykonawców, używanie własnego sprzętu, samodzielne rozliczanie podatków i składek oraz elastyczne zarządzanie czasem pracy.
Skutki przekwalifikowania umowy
Decyzja PIP o uznaniu współpracy B2B za stosunek pracy może skutkować koniecznością opłacenia zaległych składek ZUS i podatków za okres do pięciu lat wstecz. Dodatkowo powstaje obowiązek wypłaty ekwiwalentów za urlop, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe oraz prowadzenia dokumentacji pracowniczej.
Dla samozatrudnionych konsekwencją może być utrata prawa do podatku liniowego (19%) i konieczność rozliczania się według wyższej stawki podatkowej (32%).
Działania prewencyjne
Aby zminimalizować ryzyko przekwalifikowania umów B2B, zaleca się:
- przeprowadzenie audytu zawartych umów w celu identyfikacji zapisów wskazujących na podporządkowanie,
- usunięcie z kontraktów klauzul dotyczących obowiązku pracy w określonych godzinach i miejscu,
- opracowanie jasnych procedur współpracy pomiędzy kierownictwem projektowym a kontraktorami, tak aby relacja miała charakter partnerski, a nie pracowniczy.
Utrzymanie rzeczywistej niezależności stron w relacjach B2B stanowi obecnie kluczowy element ochrony przed ryzykiem uznania samozatrudnienia za zatrudnienie pracownicze.
