Wprowadzenie
Należy wskazać, iż bardzo często można usłyszeć o osobach, na które przynajmniej raz w życiu została nałożona kara za dopuszczenie się przestępstwa lub wykroczenia skarbowego. Co należy zrobić w takiej sytuacji, aby uniknąć odpowiedzialności?
Zagadnienie odpowiedzialności karnoskarbowej w polskim systemie prawa jest uregulowane w ustawie Kodeks karny skarbowy[1] z dnia 10 września 1999 roku (dalej jako: KKS).
Zgodnie z art. 1 § 1 KKS: ,,Odpowiedzialności karnej za przestępstwo skarbowe lub odpowiedzialności za wykroczenie skarbowe podlega ten tylko, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy, zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.” Co bardzo istotne przestępstwo to musi cechować się społeczną szkodliwością czynu.
Za popełnienie przestępstwa skarbowego zgodnie za art 53 § 2 KKS można zastosować następujące kary tj. karę grzywny wyrażoną w stawkach dziennych, karę ograniczenia wolności lub karę pozbawienia wolności.
KKS określa kary za takie czyny zabronione jak: oszustwa podatkowe, nierzetelne lub wadliwe prowadzenie ksiąg podatkowych, niewystawianie rachunków, nieregulowanie podatków w terminach.
Podmiot odpowiedzialności karnoskarbowej
Podmiotem odpowiedzialności karnoskarbowej są jedynie osoby fizyczne. W przypadku osób prawnych pociągnięcie takiego podmiotu do odpowiedzialności jest niedopuszczalne. W kodeksie karnym skarbowym obowiązuje zasada, że odpowiedzialności podlegają jedynie osoby fizyczne.
Zgodnie z art. 33 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny[2] wskazano, że: ,,Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną’’.
W stosunku do osób prawnych zastosowanie znajduje art. 9 § 3 KKS, który stanowi ,,za przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe odpowiada, jak sprawca, także ten, kto na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną.’’
Wobec powyższego do odpowiedzialności mogą być pociągnięte jedynie osoby fizyczne i tak np. w spółce będą to osoby sprawujące kierownicze funkcje, natomiast nigdy sama spółka.
W komentarzach zgodnie przyjęto, iż co do zasady przestępstwo lub wykroczenie skarbowe popełnić można wyłącznie umyślnie.
Sposoby uniknięcia odpowiedzialności karnoskarbowej
Należy wskazać, iż naczelnym celem organów podatkowych jest wyegzekwowanie zaległych należności, a nie nałożenie kary na podatnika. Wobec tego przepisy przewidują trzy możliwości, które pozwalają uchylić się od ponoszenia odpowiedzialności karnoskarbowej:
- czynny żal – instytucja ta uregulowana jest w art. 16 KKS. Zgodnie z przywołanym przepisem ,,nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu”. Przy skorzystaniu z instytucji czynnego żalu bardzo istotne jest wyrównanie uszczerbku finansowego doznanego przez Skarb Państwa. W takim wypadku istnieje możliwość zrezygnowania z ukarania sprawcy.
- korekta złożonej deklaracji – uregulowana w art. 16 a KKS: ,,nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, kto złożył prawnie skuteczną, w rozumieniu przepisów ustawy – Ordynacja podatkowa albo w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej korektę deklaracji podatkowej i w całości uiścił, niezwłocznie lub w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ, należność publicznoprawną uszczuploną lub narażoną na uszczuplenie’’. W sytuacji, gdy sprawca pomyli się przy wypełnianiu deklaracji, zasadne jest skorzystanie z instytucji błędu co do okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego wyłączającej umyślność. Możliwość zastosowania korekty deklaracji jest dopuszczalna w sytuacji, gdy sprawca miał świadomość, że podaje w deklaracji okoliczności nieprawdziwe.
- dobrowolne poddanie się odpowiedzialności – w celu uniknięcia odpowiedzialności karnoskarbowej zgodnie z art. 17 KKS, sprawca może dobrowolnie poddać się karze. W takim wypadku to sąd decyduje o tym czy sprawca może poddać się dobrowolnie odpowiedzialności. Sąd może wydać taką zgodę, gdy wina i okoliczności popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego nie budzą wątpliwości, a jednocześnie uiszczono w całości wymagalną należność publicznoprawną, kolejno jeżeli sprawca uiścił kwotę odpowiadającą co najmniej najniższej karze grzywny grożącej za dany czyn zabroniony, sprawca wyraził zgodę na przepadek przedmiotów co najmniej w takim zakresie, w jakim ten przepadek jest obowiązkowy lub uiścił ich równowartość pieniężną, sprawca uiścił co najmniej zryczałtowaną równowartość kosztów postępowania. W instytucji tej chodzi o to, że sprawca przyznaje się do popełnienia określonego czynu i reguluje należności zgodnie z przesłankami wskazanymi powyżej, a dzięki temu nie zostaje skazany wyrokiem sądu i nie podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Karnego.
Podsumowanie
Jak wskazano powyżej, organy podatkowe przede wszystkim chcą wyegzekwować od nierzetelnych podatników zaległe należności. W sytuacji, gdy zostanie nałożona na nas kara lub mamy świadomość, iż może zostać ona nałożona, z uwagi na niedopełnienie ciążących na nas obowiązków należy niezwłocznie złożyć czynny żal, korektę złożonej deklaracji lub poddać się dobrowolnie odpowiedzialności.
[1] Tekst jednolity Dz. U. z 2020 r. poz. 19, ze zm., dalej jako „KKS”.
[2] Tekst jednolity Dz.U. z 2019 r. poz. 1145, ze zm., dalej jako ,,KC’
