Zakup samochodu to nie tylko spełnienie marzeń o własnej mobilności, ale także jedna z najpoważniejszych decyzji finansowych, jakie podejmujemy w życiu. Niezależnie od tego, czy wybieramy auto nowe, czy używane, transakcja ta wiąże się z określonym ryzykiem. Wady pojazdu, błędy w dokumentacji czy ukryte usterki mogą prowadzić do poważnych komplikacji prawnych i finansowych.
Z perspektywy prawa cywilnego szczególne znaczenie mają przepisy dotyczące rękojmi oraz bogate orzecznictwo sądowe, które wskazuje, jak interpretować obowiązki stron umowy sprzedaży. Poniżej przedstawiamy szczegółowy przegląd zagadnień, które każdy nabywca samochodu powinien znać.
1. Wady pojazdu – odpowiedzialność sprzedawcy a obowiązki kupującego
Każdy nabywca samochodu powinien pamiętać, że jego obowiązkiem jest dołożenie należytej staranności przy zawieraniu umowy. W praktyce oznacza to:
- oględziny pojazdu – weryfikację karoserii, elementów wyposażenia, śladów napraw powypadkowych,
- sprawdzenie dokumentów – historii serwisowej, książki gwarancyjnej, faktur i raportu z bazy CEPiK,
- jazdę próbną – aby sprawdzić działanie podstawowych układów,
- niezależną diagnostykę – zlecenie oględzin w warsztacie lub stacji kontroli pojazdów.
W orzecznictwie sądowym utrwalony jest pogląd, że jeżeli kupujący zaniechał podstawowych działań, które mogły doprowadzić do wykrycia wady, może to być poczytane jako akceptacja stanu pojazdu w zakresie wad widocznych ([I Ca 425/22], [III Ca 2770/19]).
Z praktyki sądowej wynika także, że granica między wadą ukrytą a widoczną bywa płynna – dlatego tak ważne jest odpowiednie udokumentowanie czynności wykonanych przed zakupem.
2. Eksploatacja – gdzie kończy się „normalne zużycie”?
Kupując samochód używany, musimy liczyć się z faktem, że pojazd był eksploatowany i może nosić tego ślady. Wady wynikające z normalnego zużycia – np. starte klocki hamulcowe czy drobne zarysowania – zazwyczaj nie stanowią podstawy do roszczeń.
Jednak ocena, czy mamy do czynienia z normalnym zużyciem, czy z wadą prawną, musi być dokonywana indywidualnie (ad casum) – z uwzględnieniem:
- wieku pojazdu,
- przebiegu,
- intensywności i sposobu użytkowania,
- historii serwisowej.
Jak wskazują sądy, niższa cena samochodu zwykle odzwierciedla fakt jego wcześniejszej eksploatacji ([I Ca 425/22]). Nie oznacza to jednak, że cena automatycznie wyłącza odpowiedzialność sprzedawcy – kupujący nadal ma prawo oczekiwać, że samochód nadaje się do zwykłego użytkowania i nie posiada wad, które istotnie obniżają jego wartość.
2. Rękojmia – najważniejsze narzędzie ochrony kupującego
Jednym z najczęściej spotykanych mitów jest twierdzenie, że rękojmia nie obowiązuje przy zakupie auta używanego. Tymczasem rękojmia – jako ustawowa odpowiedzialność sprzedawcy – działa także w takich przypadkach.
3.1. Zakres odpowiedzialności sprzedawcy
Sprzedawca odpowiada za wady, które:
- powodują, że pojazd nie posiada właściwości, które powinien mieć ze względu na cel wynikający z umowy lub zwykłego przeznaczenia,
- odbiegają od zapewnień sprzedawcy, np. o bezwypadkowości,
- sprawiają, że auto nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę,
- oznaczają, że pojazd został wydany w stanie niezupełnym (np. brak kluczyków, części wyposażenia).
Co istotne, kupujący ma 2 lata od wydania pojazdu na dochodzenie swoich praw, przy czym musi udowodnić, że wada istniała w chwili sprzedaży, a nie powstała wskutek późniejszej eksploatacji ([III CZP 11/77]
3.2. Wada istotna a prawo do odstąpienia od umowy
Sąd Najwyższy wskazał, że wadą istotną nie jest tylko taka, która całkowicie uniemożliwia korzystanie z samochodu. Już wada powodująca znaczny dyskomfort przy codziennym użytkowaniu może być uznana za istotną ([II CSKP 2395/22]).
Przykład: awaria skrzyni biegów, która wprawdzie nie zatrzymuje pojazdu, ale znacząco obniża komfort jazdy, może zostać zakwalifikowana jako wada istotna.
3.3. Naprawa a odstąpienie od umowy
Naprawa wady nie zawsze zamyka sprawę. Jeżeli usterka spowodowała istotne obniżenie wartości samochodu, kupujący nadal może odstąpić od umowy ([I ACa 1308/23]). Jednocześnie sprzedawca ma prawo odmówić żądania kupującego, jeśli jego realizacja byłaby niemożliwa albo wymagałaby nadmiernych kosztów.
4. Jak kancelaria prawna może pomóc kupującemu?
Spory dotyczące wad samochodu wymagają znajomości nie tylko prawa, ale również realiów rynku motoryzacyjnego. Rolą kancelarii prawnej jest:
- analiza umowy sprzedaży i dokumentacji pojazdu,
- ocena, czy dana wada kwalifikuje się jako wada istotna,
- doradztwo w zakresie skutecznego skorzystania z rękojmi,
- reprezentacja przed sprzedawcą, komisami i sądami,
- wsparcie w negocjacjach ugodowych.
Profesjonalna pomoc prawna pozwala uniknąć błędów formalnych (np. przekroczenia terminów) i znacząco zwiększa szanse na skuteczne dochodzenie roszczeń.
Podsumowanie
Zakup samochodu, choć emocjonujący, bywa źródłem poważnych problemów. Kupujący musi pamiętać o swoich obowiązkach, ale też ma prawo korzystać z ochrony przewidzianej w przepisach o rękojmi. Orzecznictwo sądowe daje szerokie możliwości dochodzenia roszczeń, nawet w przypadku samochodów używanych.
Jeżeli masz wątpliwości co do stanu prawnego lub technicznego nabytego pojazdu, nasza kancelaria służy pomocą – zarówno na etapie przedsądowym, jak i w postępowaniach sądowych.
