Zawieszenie członka zarządu to poważna kwestia, która może mieć znaczący wpływ na funkcjonowanie spółki. Dany członek zarządu jest tymczasowo pozbawiony możliwości wykonywania swoich obowiązków i podejmowania decyzji w imieniu przedsiębiorstwa. Powody takiego zawieszenia mogą być różnorodne – od podejrzenia nieprawidłowości lub naruszenia obowiązujących przepisów po ignorowanie posiedzeń zarządu. Decyzja o zawieszeniu musi zostać podjęta przez uprawniony do tego organ, którym zwykle jest rada nadzorcza lub zgromadzenie wspólników.
Zawieszenie członka zarządu spółki z o.o. – KSH
Jednym z elementów oddziałujących na nierzetelnych członków zarządu jest również możliwość zawieszenia w pełnieniu funkcji. Jest to sankcja organizacyjna oraz kolejna forma odpowiedzialności dyscyplinarnej.
Stosownie do treści art. 220 k.s.h. umowa spółki może przekazać radzie nadzorczej prawo zawieszania w czynnościach z ważnych powodów poszczególnych lub wszystkich członków zarządu. Tej sankcji nie można zatem zastosować, jeżeli w spółce z o.o. nie powołano rady nadzorczej.[1]
Ten przepis należy interpretować ściśle. To znaczy, że przyznanie radzie nadzorczej takiego dodatkowego uprawnienia może nastąpić tylko w umowie spółki. Zarazem, nie jest wykluczone wyposażenie rady w prawo do zawieszenia członka zarządu na podstawie umowy zmieniającej umowę spółki. Nie jest natomiast możliwe upoważnienie jej do zawieszenia w czynnościach członków zarządu w regulaminie rady, bez względu na to, czy uchwala go zgromadzenie wspólników, czy sama rada nadzorcza, umocowana do tego przez zgromadzenie (art. 222 § 6 k.s.h.).
Zawieszenie członka zarządu spółki z o.o.
Zawieszenie polega na czasowym zakazie pełnienia funkcji członka zarządu, a więc zakazie prowadzenia spraw, jak i reprezentowania spółki.
Odmienne stanowisko prezentuje część doktryny, według której zawieszenie w pełnieniu funkcji pozbawia prawa do wykonywania takich zadań wyłącznie w relacji wewnętrznej do spółki. Jeżeli więc zawieszony członek zarządu, który miał prawo samodzielnej reprezentacji spółki, zawrze w jej imieniu umowę z osobą trzecią, umowa ta jest ważna i wiążąca dla spółki. Do takiego wniosku prowadzi treść art. 204 § 2 k.s.h., z którego wynika, że prawa członka zarządu do reprezentacji spółki nie można ograniczyć ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich. Nie można więc także ze skutkiem wobec osób trzecich wyłączyć członka zarządu (zawieszonego w czynnościach, niemniej nadal nim będącego) z reprezentowania spółki – można mu jedynie tego zakazać.
Złamanie tego zakazu naraża na odpowiedzialność wobec spółki, ale nie powoduje nieważności czynności prawnej dokonanej z osobą trzecią. Takiego wniosku nie zmienia również to, że zawieszenie członka organu spółki należy zgłosić do rejestru przedsiębiorców, gdzie zostanie wpisana odpowiednia wzmianka (art. 39 pkt 5 ustawy o KRS) i można w związku z tym domniemywać, że ten fakt będzie znany osobom spoza spółki (art. 15 i 16 ustawy o KRS), gdyż zawieszony członek zarządu nadal będzie figurował w rejestrze jako osoba uprawniona do reprezentacji spółki.[2]
Zawieszenie nie pozbawia członka zarządu jego statusu. Może być ono czasowe, a gdy ustanie, odzyskuje on swoje uprawnienia – po wyjaśnieniu wszelkich wątpliwości będących źródłem zawieszenia.
Zawieszenie może być spowodowane koniecznością przeprowadzenia kontroli pracy całego zarządu lub poszczególnych członków, a jego zniesienie zależy od efektów kontroli.
Zakaz działania zawieszonego członka zarządu może w konsekwencji prowadzić do jego odwołania, jeżeli przyczyna zawieszenia okaże się uzasadniać podjęcie dalej idących kroków. W czasie zawieszenia może dojść do wygaśnięcia mandatu – z przyczyn zwyczajnych, jak i nadzwyczajnych. Do tych pierwszych można zaliczyć upływ kadencji zawieszonego członka zarządu. Do nadzwyczajnych należy śmierć, rezygnacja, skazanie prawomocnym wyrokiem za przestępstwa, o których mowa w art. 18 § 2 k.s.h., utrata zdolności do czynności prawnych albo ubezwłasnowolnienie (częściowe lub całkowite).
Zawieszenie w pełnieniu funkcji jest zatem elementem pośrednim, który może doprowadzić do jej definitywnego pozbawienia lub stanowić jedynie ostrzeżenie na przyszłość przed podejmowaniem szkodliwych działań.
Ważne powody zawieszenie członka zarządu spółki z o.o.
Wymaga się, aby do zawieszenia dochodziło tylko z „ważnych powodów”. Nie można uznać za taki np. kłótni członka zarządu z członkiem rady nadzorczej. Pomimo że wystarczy ogólne wskazanie w umowie spółki, że możliwe jest zawieszenie członków zarządu przez radę z ważnych powodów, to w praktyce takie rozwiązanie okaże się niepraktyczne. W umowie warto wskazać przykładowe sytuacje, w których może ona skorzystać z tego uprawnienia.
Zawieszenie członka zarządu może być uzasadnione na przykład jego zachowaniem stawiającym spółkę w niekorzystnym świetle, popełnieniem przestępstw (gdy wyrok jeszcze nie uprawomocnił się), naruszeniem postanowień umowy spółki, naruszeniem zakazu konkurencji, nielojalnym działaniem wobec spółki, uchylaniem się od czynności reprezentacyjnych itp. – przesłanki mogą być podobne jak w przypadku podstaw do odwołania.
Zawieszenie jako sankcja organizacyjna znajdzie zastosowanie również wszędzie tam, gdzie członkowie zarządu naruszają przepisy obowiązujące wewnątrz spółki, a więc w razie ignorowania posiedzeń zarządu, ukrywania dokumentów, niewspółdziałania z innymi członkami zarządu, nienależytej współpracy z członkami rady nadzorczej, naruszenia czy niewykonywania uchwał wspólników.
Przy podejmowaniu decyzji o zawieszeniu członka zarządu należy pamiętać, aby nie doprowadzić do braku możliwości podejmowania decyzji przez niepełny zarząd lub czynności reprezentacyjnych – np. gdy obowiązuje reprezentacja łączna dwóch członków zarządu i zarząd jest dwuosobowy.
Zawieszenie w czynnościach członka zarządu
Istnieje zasadna wątpliwość (jeżeli w umowie spółki wyraźnie tak nie postanowiono), czy w przypadku zawieszenia w czynnościach członków zarządu można analogicznie zastosować zasady określone w art. 383 § 1 k.s.h., odnoszące się do spółki akcyjnej, oraz czy można delegować członków rady do tymczasowego wykonywania czynności członków zarządu niemogących sprawować swoich funkcji – zawieszonych dyscyplinarnie. Jeśli odpowiedni zapis znajdzie się w umowie spółki, to będzie on stanowił o sposobie powołania zarządu w takim szczególnym trybie. Z tego powodu, w odniesieniu do spółki z o.o. brakuje normy analogicznej do wspomnianego art. 383 § 1 k.s.h. – konstrukcja „czasowego wykonywania czynności” jest uważana za wątpliwą.[3]
Zawieszenie ma z natury charakter przejściowy. Ustawa nie podaje maksymalnego okresu, na jaki dopuszczalne jest zawieszenie w czynnościach członka zarządu, ani też nie wymaga wprost, aby termin ten oznaczyć w uchwale rady nadzorczej. Względy bezpieczeństwa obrotu nakazują jednak przyjąć, że uchwała o zawieszeniu powinna określać ten termin.[4] Przemawia za tym zawartość składanego do sądu rejestrowego formularza KRS-ZK, z którego wynika obowiązek wskazania okresu, na jaki dokonano zawieszenia. Zasadne jest twierdzenie, aby powrót do pełnienia obowiązków nastąpił w trybie analogicznym jak przy zawieszeniu, tj. na podstawie uchwały rady nadzorczej.
Co ciekawe, Kodeks spółek handlowych nie przewiduje wprost możliwości zaskarżania uchwał rady nadzorczej spółki z o.o. Nie ma również przepisów określających krąg podmiotów posiadających legitymację do wystąpienia z powództwem o uchylenie lub stwierdzenie nieważności uchwał rady nadzorczej.
Sąd Najwyższy w wyroku z 18 lutego 2010 roku (sygn. II CKS 449/09, niepubl.) przyjął, że uchwały rady nadzorczej spółki akcyjnej (a więc analogicznie – również spółki z o.o.) podlegają zaskarżeniu na podstawie art. 189 k.p.c. Przepis ten daje prawo do domagania się zarówno uchylenia uchwały o zawieszeniu, jak i stwierdzenia jej nieważności. Tym samym można stwierdzić, że zawieszony członek zarządu jest uprawniony do zaskarżenia uchwały rady nadzorczej w sprawie zawieszenia go w prawach.
Zawieszenie członka zarządu sp. z o.o.
Podsumowując, uprawnienie do zawieszenia członka zarządu przez radę nadzorczą nie jest w praktyce powszechnie stosowane. Znacznie częściej dochodzi do bezpośredniego odwołania go przez zgromadzenie wspólników. Jednak rada nadzorcza jako organ, który co do zasady działa dynamiczniej i szybciej niż zgromadzenie wspólników, jest w stanie wyłapać wszelkiego rodzaju nieprawidłowości związane z działalnością członków zarządu (uzasadniające skorzystanie z prawa zawieszenia) i skorzystać z przysługujących jej uprawnień wynikających z art. 220 k.s.h., zanim zostanie podjęta ostateczna decyzja.
[1] Zgodnie z art. 213 § 1 k.s.h. umowa spółki może ustanowić radę nadzorczą lub komisję rewizyjną albo oba te organy. W spółkach, w których kapitał zakładowy przewyższa kwotę 500 000 złotych, a wspólników jest więcej niż dwudziestu pięciu, powinna być ustanowiona rada nadzorcza lub komisja rewizyjna (art. 213 § 2 k.s.h.). Prawo do zawieszenia członka zarządu może zostać także przyznane komisji rewizyjnej z mocy art. 221 § 2 k.s.h. w zw. z art. 220 k.s.h. Jest to jednak możliwe jedynie wtedy gdy oba organy, tj. komisja i rada nadzorcza, nie funkcjonują w spółce jednocześnie.
[2] zob. Mateusz Rodzynkiewicz, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Wydanie 3, Warszawa 2009 r., str. 402.
[3] A. Kidyba, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz. Art. 220. Wyd. 6, Warszawa 2014.
[4] J. Bieniak, M. Bieniak, G. Nita-Jagielski, Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Art. 220. Wyd. 4, Warszawa 2015.
