Zgodnie z konstytucyjną zasadą każdemu człowiekowi przysługuje prawo do wolności. Czy na pewno? Pewnie nieraz słyszałeś o tymczasowym aresztowaniu – legalny, czyli przewidziany w ustawie Kodeks Postępowania Karnego z dn. 6 czerwca 1997 roku (dalej: k.p.k.) sposób pozbawienia wolności. Czym jest? Ile może trwać? Jakie masz prawo obrony przed nim? W poniższym artykule odnajdziesz odpowiedź.
Co to jest tymczasowe aresztowanie?
Tymczasowe aresztowanie (potocznie nazywane „aresztem”) jest to jeden ze środków zapobiegawczych stosowanych w celu umożliwienia rzetelnego prowadzenia postępowania. Polega ono na tym, iż podejrzany (oskarżony) zostaje odizolowany od społeczeństwa poprzez pozbawienie wolności i osadzenie w areszcie śledczym. W związku z tym, że tymczasowe aresztowanie jest najbardziej dotkliwe powinno być stosowane w sytuacjach, gdy inne środki są bezskuteczne. Ponadto, powinno być zasądzane tylko, w przypadku, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że podejrzany popełnił przestępstwo. Zgodnie z art. 250 §1 Kodeksu Postępowania Karnego „Tymczasowe aresztowanie może nastąpić tylko na mocy postanowienia sądu”.
Ile może trwać i kiedy Prokurator może wnosić o przedłużenie?
Jeżeli mamy do czynienia z postępowaniem przygotowawczym tymczasowe aresztowanie nie może trwać dłużej niż trzy miesiące chyba, że zaistnieją „szczególne okoliczności sprawy”, np. niemożność zakończenia postępowania przygotowawczego w terminie. W tej sytuacji Prokurator może wystąpić o przedłużenie aresztu. Sąd Rejonowy właściwy do rozpoznania sprawy może przedłużyć tymczasowe aresztowanie na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy. Trzeba zwrócić uwagę, iż decyduje o tym sąd właściwy do rozpoznania sprawy, sąd który nie jest rzeczowo właściwy, ale w którego okręgu prowadzone jest postępowanie może przedłużać areszt na okres łącznie nie dłuższy niż 3 miesiące. JEDNAK! W Praktyce może zaistnieć sytuacja, gdzie wobec podejrzanego będzie toczyło się kilka postępowań w różnych sprawach, a tymczasowe aresztowanie będzie stosowne kolejno (gdy w jednej sprawie upłynie termin 3 miesięcy, wtedy sąd w kolejnej sprawie orzeknie o nowym areszcie tymczasowym), a podejrzany może być pozbawiony wolności przez długi okres czasu.
O aresztowanie tymczasowe dłuższe niż 12 miesięcy może wystąpić Sąd Apelacyjny po zaistnieniu odpowiednich przesłanek: zawieszenie postępowania karnego, czynności zmierzające do ustalenia tożsamości podejrzanego, podejrzany celowo przewleka postępowanie, a także gdy kara realnie zagrażająca przekracza 3 lata pozbawienia wolności. Gdy kara przekracza 5 lat pozbawienia wolności, areszt tymczasowy może zostać przedłużony na łączny okres dłuższy niż 2 lata.
Przesłanki do zastosowania tymczasowego aresztowania
Tymczasowe aresztowanie ma na celu umożliwienie prawidłowego przeprowadzenia postępowanie, a także zapobiegnięcie popełnienia przez podejrzanego ciężkiego przestępstwa. Do szczególnych przesłanek zaliczamy: „uzasadnioną obawę ucieczki lub ukrycia się oskarżonego; uzasadnioną obawę, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne” (art. 258 §1 k.p.k.).
Ponadto, tymczasowe aresztowanie może być uzasadnione grożącą podejrzanemu karą za przestępstwo tj. gdy górna granica kary wynosi nie mniej niż 8 lat pozbawienia wolności. Kolejną przesłanką jest uzasadniona obawa, iż podejrzany może dopuścić się przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu społecznemu zwłaszcza, gdy podejrzany groził popełnieniem ów przestępstw.
Zażalenie na postanowienie o tymczasowym aresztowaniu
W przypadku, gdy Sąd postanowi zastosować środek zapobiegawczy w postaci aresztowania tymczasowego, masz prawo do złożenia zażalenia na ów postanowienie w ciągu 7 dni od otrzymania postanowienia. Sąd Rejonowy, w którego okręgu prowadzone jest postępowanie rozpoznaje zażalenie niezwłocznie, nie później niż przed upływem 7 dni.
W zażaleniu warto uwzględnić zarzuty dotyczące m.in.:
- nieuzasadnionej obawy, że podejrzany może utrudniać prowadzenie postępowania;
- bezzasadnej obawy, że podejrzany może dopuścić się przestępstwa przeciwko zdrowiu, życiu i bezpieczeństwu społecznemu;
- zaniechanie obowiązku rozważenia czy inny środek zapobiegawczy nie byłby wystarczający;
- nieuwzględnienia występujących problemów zdrowotnych podejrzanego;
- Nieuwzględnienia spowodowania ciężkiej sytuacji dla najbliższej rodziny podejrzanego.
W zażaleniu możesz wnosić o uchylenie środka zapobiegawczego, a także o jego zmianę na np. dozór Policji, zakaz opuszczania kraju połączonego z zatrzymaniem paszportu, czy poręczenie majątkowe.
Podsumowanie
Należy pamiętać, że aresztowanie tymczasowe to nie wyrok! Jest to jeden ze środków mających pomóc w zabezpieczeniu prawidłowego toku postępowania. Areszt tymczasowy ze względu na swoje skutki dla podejrzanego powinien być stosowany tylko w najbardziej uzasadnionych wypadkach.
